Kışın İlacımız Sirkeli Sarımsaklı Çorba Mı?

Fransızca kökenli vin aigre yani "Ekşi şarap" kelime anlamını taşıyan sirke; hurma, elma, armut, üzüm, çilek, kavun, hindistancevizi gibi aslında hemen hemen her fermente edilebilir karbonhidrat kaynağından yapılabilir.

Bizim evimizde salata ve çorbalara eklediğimiz sirke, baktığımızda enfeksiyonlar ve diğer akut durumlarla savaşmak için MÖ 460-377 yıllarında yaşamış olan modern tıbbın babası Hipokrat'a kadar uzanır. Fransız Kodeksine göre, antik zamanlarda 4 kısım sızma balın 1 kısım beyaz şarap sirkesi ile karıştırılması, kağıt hamuruyla konsantre edilmesi ve berraklaştırılmasıyla hazırlanan popüler bir ilaç olan Oxymel, geçmişte Hipokrat ve çağdaşları günümüzde ise doktorlar tarafından öksürük için önerilmiştir.

Sirkenin soğuk algınlığı ve gribe etkisi vücutta antioksidan özellikler gösteren polifenoller içermesi ile ilişkilendirilir. Sirkenin asetik asidinde bulunan polifenoller mikrobiyal büyümeyi engeller. Bu mekanizma çeşitli deneysel çalışmalarla açıklanıyor olsa da insanlarla yapılmış çalışmalar pek mevcut değildir. Dolayısıyla insanlardaki etkisini açıklamak için yeterli kanıt yok diyebiliriz.

Peki geçmişten günümüze kadar herkesin sağlıklı dediği sirkeyi, yararlı etkileri de var diye kafamıza göre tüketelim mi? Sirkenin bir çeşni ve gıda maddesi olarak kullanımı binlerce yıla dayandığı için her türlü kullanımı güvenli olarak düşünülse de literatürde sirke yutulmasına karşı olumsuz reaksiyonlarla ilgili nadir raporlar bulunuyor. Kısaca sirkenin direkt yutulması ender de olsa yemek borusunun yaralanmasına yol açabileceği için dikkatli kullanılmasında fayda var.

Sarımsağın da tıbbi amaçlarla kullanımı, MÖ 1550 yılına yani antik çağlara kadar uzanıyor. MÖ 3700 yılında Mısır mezarlarında sarımsak resimleri bulunuyor. Hatta o dönemde sarımsağın ticari değeri o kadar yüksek ki, alışverişlerde değerli bir takas eşyası olarak kabul görüyor.

Sirkeye kıyasla sarımsak için insanlarla yapılan çalışmalar ise literatürde daha çok. Örneğin bir çalışmada bir grup katılımcıya sarımsak özü kapsülü verilirken, diğer gruba bir takviye verilmemiş ve sonuçlar incelenmiştir. Sarımsak kapsülü verilen kişilerin 45 gün düzenli tüketimde bağışıklık hücreleri diğer gruba kıyasla %21 artarken, 90 gün sonunda ise hastalık semptomları sayısında ve hastalık nedeniyle kaçırılan iş/okul günlerinin sayısında %58 azalma olduğu görülmüştür. Fakat bunun yanı sıra iki grup için soğuk algınlığı ve gribe yakalanma olasılıklarının istatistiksel olarak bir farklı olmadığı görülmüştür. Kısaca özetlersek hastalığı daha kolay ve hafif atlatmalarını sağlarken, hastalığa yakalanmalarını önlememiştir.

Yine aynı yöntemle solunum yolu hastalıklarının en yüksek rastlandığı Ekim-Haziran ayları aralığında 36 hafta süren bir çalışma yapılmış fakat bu sefer sarımsak kapsülüne soğan özü de eklenmiş. Sonuç benzer şekilde kapsül alan grupta semptom sayısının 3,2 kat ve semptom sürelerinin 3,5 kat daha düşük olduğu bir sonucu ortaya koymuştur. Hatta bazı çalışmalar normalde antibiyotiklere dirençli bazı bakterilerin veya çeşitli antibiyotik tedavilerine dirençli bakteri suşlarının (örneğin Escherichia coli,  Enterococcus spp, Shigella spp) bile sarımsak tedavisine duyarlı olduğunu öne sürmüştür.

Yine aynı soruyu sormak gerekirse; geçmişten beri herkes sağlıklı dedi ve olumlu etkileri görüldü diye sarımsağı aklımıza estiğince kullanalım mı? Lütfen kullanmayalım. Altı üstü sarımsak diyebilirsiniz ancak özellikle yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda sarımsağın ilaç etkileşimi riski yüksek. Özellikle kan sulandırıcı veya aspirin gibi ilaçlar kullanıyorsanız doktorunuzla konuşmanızda veya ilaç prospektüsünü okumanızda fayda var. Bunun yanında eğer mide rahatsızlığınız varsa da yoğun sarımsak tüketimini bir diyetisyen olarak önermiyorum.

Uzun lafın kısası ve sorumuzun cevabı; evet çalışmalar gösteriyor ki sirke ve sarımsak grip ve soğuk algınlığında etki ediyor. Sarımsak hastalığın şiddetini ve süresini azaltıp, bağışıklığı güçlendiriyor fakat sirke için insan çalışmaları yeterli değil. Yani hücreler üzerinde yapılmış çalışmalar sirkenin mekanizmasını açıklıyor olsa da sarımsakta olduğu gibi gerçek bir hastalık sürecinde ne etki yarattığı konusunda sizlere bilgi sunacağım yeterli kaynağım yok ne yazık ki.

Bilimin bu kadar hızlı geliştiği ve literatüre her gün yeni çalışmaların eklendiği şu günlerde bu eksiğin de yakın zamanda giderileceğine inanıyorum. Sirke üzerine yeni çalışmalar eklendiğinde ve sizlerle paylaştığımda yazımı kaçırmamak için takipte kalmayı unutmayın  Sağlıklı günler dilerim 💚

Kaynaklar;

1. Johnston, C. S., & Gaas, C. A. (2006). Vinegar: medicinal uses and antiglycemic effect. MedGenMed : Medscape general medicine, 8(2), 61.

2. García-García, J., Gracián, C., Baños, A., Guillamón, E., Gálvez, J., Rodriguez-Nogales, A., & Fonollá, J. (2023). Beneficial Effects of Daily Consumption of Garlic and Onion Extract Concentrate on Infectious Respiratory Diseases in Elderly Resident Volunteers. Nutrients, 15(10), 2308. https://doi.org/10.3390/nu15102308

3. Nantz, M. P., Rowe, C. A., Muller, C. E., Creasy, R. A., Stanilka, J. M., & Percival, S. S. (2012). Supplementation with aged garlic extract improves both NK and γδ-T cell function and reduces the severity of cold and flu symptoms: a randomized, double-blind, placebo-controlled nutrition intervention. Clinical Nutrition, 31(3), 337-344.

4. Majewski, M. (2014). Allium sativum: facts and myths regarding human health. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 65(1).